Finanse

1.       Czym są FINANSE? 

Najprościej mówiąc jest to ogół zjawisk związanych z tworzeniem (emisją), przepływem, gromadzeniem i wydatkowaniem zasobów pieniężnych. Finanse możemy postrzegać również jako naukę, która zajmuje się badaniem rzeczywistości ekonomicznej bazującej na pieniądzu, oraz formułowaniem na podstawie uzyskanych wyników określonych praw i twierdzeń.

2.       Jakie funkcje pełnią FINANSE? 

Wyróżniamy cztery zasadnicze funkcje:

Funkcja alokacyjna- istota tej funkcji polega na tym, że finanse są narzędziem alokacji części zasobów w gospodarce rynkowej. Skutkiem alokacji (części zasobów), którymi dysponuje gospodarka, przez system finansów publicznych jest dostatecznie towarów i usług obywatelom, społecznościom lokalnym oraz całemu społeczeństwu.

Funkcja redystrybucyjna-  korygowanie podziału dochodu poprzez transfery. Wyróżniamy dwa rodzaje redystrybucji: budżetową ( zasiłki , renty, dotacje) i pozabudżetową (kredyty bankowe, odsetki, wypłaty odszkodowań). 

Funkcja stabilizacyjna- polega na wykorzystaniu czynników produkcji dla osiągnięcia zrównoważonego wzrostu gospodarczego, przejawem czego jest m.in. ograniczenie bezrobocia i inflacji. Innymi słowy, funkcja stabilizacyjna polega na wykorzystaniu przez państwo zjawisk finansowych do realizacji celów makroekonomicznych. 

Funkcja kredytowa- związana jest z zasilaniem podmiotów gospodarczych przez instytucje kredytowe (najczęściej Banki, które udzielają kredytów na inwestycje ).

3.       Czym jest budżet Państwa?

Budżet jest aktem prawnym, tworzonym na podstawie ustawy przyjętej przez parlament, obowiązującym przez określony czas ( rok budżetowy). Budżetem nazywamy zestawienie dochodów i wydatków państwa na okres jednego roku kalendarzowego. 

4.       Jakie cechy posiada budżet? 

- jest on funduszem scentralizowanych zasobów pieniężnych gromadzonych i dzielonych przez państwo w związku z realizacją zadań,

- wyróżnia go przymusowy sposób gromadzenia zasobów budżetowych,

- dochody gromadzone w budżecie mają charakter bezzwrotny,

- jest planem dochodów i wydatków na z góry określony czas,

- wydatki budżetowe podlegają rygorom prawnym.

5.       Jakie są zasady budżetowe? 

Zasada równowagi – dążenie do zrównoważenia wydatków i dochodów budżetowych ( w praktyce można rzecz , że niemożliwe do wykonania).

Zasada zupełności (powszechności) – wymaga ujęcia w budżecie wszystkich dochodów i wydatków państwa. 

Zasada jedności formalnej- całość dochodów i wydatków jest prezentowana w jednym akcie prawnym.

Zasada jedności materialnej- budżet jest traktowany jako jedna pula środków. 

Zasada szczegółowości (specjalizacji) – dochody i wydatki budżetowe powinny dokładnie określać źródła dochodów oraz kierunki ich wydatkowania. Środki budżetowe powinny być wydatkowane tylko do wysokości określonych w budżecie w określonym czasie.

Zasada jawności- każdy obywatel ma prawo do wglądu do budżetu. Budżet jest jawny dla społeczeństwa. 

Zasada przejrzystości-pozwala na rozpoznanie procesów zachodzących w obszarze budżetu państwa.

Zasada realności- maksymalna precyzja w planowaniu dochodów i wydatków budżetowych. Innymi słowy, budżet musi być  realny , możliwy do zrealizowania. 

Zasada uprzedniości – budżet jest uchwalany przed okresem w jakim ma być wykonywany.

6. PIENIĄDZ 

Pieniądz jest niewątpliwie związany z rozwojem wymiany towarowej. Niedogodności związane z wymianą barterową ( towar za towar) przyczyniły się do pojawienia się pieniądza jako pośrednika wymiany. Powszechnie akceptowany towar za pomocą którego dokonywała się wymiana produktów  stał się pieniądzem. Pieniądz jest więc powszechnie akceptowanym środkiem płatniczym na terenie danego kraju. 

7.Jakie są funkcje pieniądza? 

-ŚRODEK WYMIANY – pieniądz jest narzędziem cyrkulacji oraz ułatwia wymianę dóbr i usług; w gospodarce bezpieniężnej (barterowej) nie występuje środek wymiany, wymiana ma charakter bezpośredni, co oznacza że jedne dobra są wymieniane na drugie. Najstarsza funkcja pieniądza. Pieniądz pośredniczy w transakcjach, w których dochodzi do równoczesnego wzajemnego przekazania towaru i pieniądza pomiędzy uczestnikami wymiany.

-MIERNIK WARTOŚCI TOWARÓW – pieniądz, jako jednostka rozrachunkowa, czyli jednostka w której wyrażone są ceny (dzięki, którym można porównać ze sobą różne towary) i prowadzone rozliczenia. Pieniądz jest uniwersalnym, doskonałym narzędziem pomiaru, wyrażania i agregowania wartości. Pieniądz pełni też rolę miernika odroczonych płatności, czyli za jego pomocą możemy mierzyć np. wielkość odsetek jakie otrzymamy za rok od momentu założenia lokaty itp. 

-ŚRODEK PŁATNICZY – pieniądz jest narzędziem poboru, podziału i wydatkowania dochodu, pieniądz służy do dokonywania płatności transferowych lub transakcji, w których przepływ dóbr nie jest równoczesny z zapłata.

-ŚRODEK GROMADZENIA OSZCZĘDNOŚCI (TEZAURYZACJI) – za pomocą pieniądza gromadzimy i przechowujemy wartość, pieniądz jest też środkiem, który można wykorzystać do dokonywania zakupów w przyszłości.

-ŚRODEK WYMIANY MIĘDZYNARODOWEJ – pieniądz może byś środkiem rozliczeń międzynarodowych, tę funkcję spełniają zazwyczaj pieniądze krajów wysoko rozwiniętych, posiadających bardzo stabilną walutę. W tym przypadku pieniądz spełnia wszystkie wyżej wymienione funkcje w odniesieniu do transakcji, realizowanych pomiędzy poszczególnymi krajami. Przykład pieniądza światowego jest dolar amerykański.

Pieniądz może być wykorzystany jako środek płatniczy jeżeli spełnia poniższe warunki:

-jest powszechnie akceptowany tzn. sprzedawcy dóbr muszą być przekonani , że za otrzymane pieniądze będą mogli zaopatrzyć się w materiały, niezbędne w procesie produkcji. 

-jest łatwo przenośny tzn. nawet pieniądze reprezentujące duże wartości muszą być wygodne w użyciu , nie mogą być duże objętościowo i ciężkie , ponieważ utrudniałoby to przenoszenie i przechowywanie.

- jest łatwo podzielny na mniejsze jednostki tak aby, dokonywanie zarówno małych jak i dużych transakcji odbywało się bez zakłóceń. 

- musi posiadać stosowne zabezpieczenia, i musi być trudny do podrobienia. Pieniądz łatwy do sfałszowania traci swoją wartość i nie wzbudza zaufania. 

8. Odrobina historii pieniądza.

Początki historii pieniądza sięgają okresu tworzenia i rozwoju wymiany towarowej. Niedogodności wymiany barterowej (towar za towar)  przy równoczesnym rozwoju produkcji towarowej, prowadziły do stopniowego wyłaniania się towarów ekwiwalentów, za które można było zarówno wszystko nabyć jak i sprzedać. Dla plemion pasterskich, dla których najważniejszą rolę odgrywała hodowla bydła, takim wygodnym pośrednikiem wymiany stało się właśnie bydło. Równie pożytecznym ekwiwalentem były również: zboże , skóry, sól. 

Wymienione ekwiwalenty, chociaż w dużym stopniu przyczyniły się do rozwoju wymiany towarowej, miały jednak liczne wady. Były niejednorodne i trudne do przechowywania, przenoszenia oraz posiadały krótki termin przydatności ( nie były trwałe ). Z czasem funkcję powszechnego ekwiwalentu zaczęły pełnić metale i ich związki i  stopy np. (żelazo , nikiel, miedź), w tym cenne metale szlachetne tj. srebro i złoto (nazywane kruszcami).  Kruszce coraz bardziej wypierały inne dobra z pośredniczenia w procesie wymiany. Złoto, ze względu na swoje przymioty (trwałość, podzielność, odporność na psucie i działanie czynników zewnętrznych) stało się powszechnie pożądanym towarem i najbardziej nadawało się do pełnienia funkcji pieniądza. Po utrwaleniu się pozycji kruszców blisko było już do wynalezienia monety. Głównym powodem pojawienia się monet były problemy związane z koniecznością ciągłego sprawdzania wagi i jakości kruszcu, którym płacono za nabywane towary. Pierwsze monety pojawiły się w Lidii , na zachodnich wybrzeżach Azji Mniejszej oraz w Egipcie. Były to niewielkie metalowe ( złote, srebrne, miedziane) krążki, które łatwo mieściły się w dłoni. Monety były opatrzone znakiem władcy (stemplem) , gwarantującym jakość kruszcu oraz jego wartość. 

Z kolei pieniądz papierowy ma długą historię, mimo że upowszechnił się i wyprał pieniądz kruszcowy stosunkowo niedawno. Pieniądz ten był już znany w Starożytnych Chinach. Rozwój systemu bankowego przyczynił się do powstania banknotów (not bankowych) zawierających zobowiązania baku emitującego do wymiany banknotu na złoto według parytetu jednostki monetarnej. Odchodzenie od wymienialności banknotów na złoto doprowadziło do przekształcenia się banknotów w pieniądz papierowy.  Państwo wyposażając Bank Centralny w monopol ( jedyny podmiot ) emisji pieniądza, uczyniło równocześnie pieniądz prawnym środkiem płatniczym, obowiązującym na danym terenie (na terenie danego kraju).

Pieniądz papierowy jest znakiem wartości niewymienialnym na złoto i nie mającym wartości substancjonalnej. Jest symbolem wartości, któremu państwo nadało kurs przymusowy, właściwości cyrkulacji i środka płatniczego oraz przywilej płacenia nim podatków i świadczeń na rzecz Skarbu Państwa przez obywateli. 

Kolejnym etapem rozwoju systemu pieniężnego było wprowadzenie nowych form płatności o charakterze bezgotówkowym tj. weksle, czeki oraz upowszechnienie się rozliczeń bezgotówkowych. Pieniądz bezgotówkowy (bankowy, żyrowy ) występuje w formie zapisów na rachunkach depozytowych w bankach. Obecnie coraz większą rolę odgrywają karty kredytowe (Mastercard,  Maestro, Visa, Eurocard). Te spersonalizowane „plastikowe karty” są nie tylko substytutem pieniądza gotówkowego, ale umożliwiają również uzyskanie niskooprocentowanego kredytu do wysokości przyznanego limitu. Limit jest przyznawanych na podstawie wysokości wpływów na rachunek oraz zdolności kredytowej klienta.