Elastyczność cenowa popytu i podaży.

Na zmiany popytu danego dobra wywierają wpływ czynniki poza cenowe, a wśród nich dochody realne oraz ceny dóbr substytucyjnych i komplementarnych. Badając reakcje popytu na zmiany któregoś z tych czynników możemy określić nie tylko kierunki tych reakcji, ale tez dokonać pomiaru ich stopnia. Do tego służą współczynniki elastyczności popytu.

 

Elastyczność to wrażliwość popytu na własne czynniki. Możemy mówić o:

Ø      Cenowej elastyczności popytu, określającej stopień reakcji popytu na zmianę cen, którą mierzymy stosując współczynnik cenowej elastyczności popytu.

Ø      Dochodowej elastyczności popytu, określającej stopień reakcji popytu na zmiany dochodów, mierzymy stosując współczynnik dochodowej elastyczności popytu.

Ø      Mieszanej elastyczności popytu, określającej stopień reakcji popytu na zmiany ceny innych dóbr, mierzymy stosując współczynnik elastyczności mieszanej popytu.

Elastyczność popytu to stosunek procentowej zmiany wielkości popytu do procentowej zmiany czynnika wpływającego na popyt.

Elastyczność cenowa popytu (elastyczność popytu) – reakcja popytu na zmianę ceny dla poszczególnych towarów jest zróżnicowana. Współczynnik cenowej elastyczności popytu informuje nas o reakcji konsumenta na rynku na zmieniające się ceny towarów.

Dwie formuły badania elastyczności popytu:

1. Formuła łukowa (dla wartości średnich) – dotycząca badania odcinka krzywej popytu, współczynnik ten oblicza się między dwoma konkretnymi punktami.
2. Formuła punktowa – odnosi się do minimalnych przyrostów ceny i rozmiarów, mierzy ona reakcje popytu w konkretnym punkcie na krzywej popytu. 

 

Krzywa popytu ilustruje reakcję  popytu na zmianę ceny dobra, reakcja ta jest możliwa do zmierzenia.  Miara ta nosi nazwę współczynnika elastyczności cenowej popytu. 

Determinanty elastyczności cenowej popytu.

Czynnikami determinującymi elastyczność cenową popytu są:
1) Ilość i bliskość substytutów – im więcej substytutów ma dany produkt, i im one są bliższe, tym więcej osób sięgnie po zamienniki, gdy cena danego dobra wzrośnie, stąd tym wyższa będzie elastyczność cenowa popytu
2) Przedział czasu – im dłuższy będzie, tym elastyczność cenowa popytu będzie większa
3) Udział dobra w naszych wydatkach – im większy będzie udział dobra w wydatkach, tym bardziej jesteśmy zmuszeni do ograniczenia jego konsumpcji w przypadku wzrostu ceny, czyli tym większa będzie elastyczność cenowa popytu.

4) Konkurencja - im większa konkurencja, tym popyt jest bardziej elastyczny; tym większa możliwość zastępowania dobra substytutami, dzięki większej konkurencji, która mobilizuje producentów do produkowania szerokiej gamy produktów

Ø  charakter zaspokajanych potrzeb:

-Istotny wpływ na cenową elastyczność popytu ma znaczenie poszczegól­nych dóbr. I tak:

·   Dobra podstawowe- charakteryzują się małą elastycznością popytu (E_d < l)

·   Dobra wyższego rzędu -trwałe przedmioty konsumpcji, np. meble (E_d > l)

·   Dobra luksusowe- popyt doskonale elastyczny (E_d ^—> ∞)

·         Dobra absolutnie niezbędne i nie dające się zastą­pić jakimkolwiek innym dobrem, np. sól, czy lekarstwa- popyt sztyw­ny(E_d = 0)

·         Dobra zaspokajające tzw. potrzeby standardowe, np. odzież- elastyczność propor­cjonalna (E_d = l)

Ø  istnienie lub brak substytutów:

- dobra łatwo zastępowalne przez liczne substytuty, cha­rakteryzują się z reguły wysoką elastycznością.

Ø  poziom ceny danego dobra:

- przy wysokich cenach elastyczność cenowa popytu jest na ogół wyższa niż przy cenach niższych.

Ø  struktura rynku:

-charakteryzuje liczba wystę­pujących na nim producentów. Na rynku, na którym obecnych jest wielu produ­centów, którzy konkurują ze sobą cenami wytwarzanych dóbr, popyt bę­dzie mniej elastyczny.

Ø  horyzont czasowy:

- w dłuższych okresach, po­pyt charakteryzuje się wyższą elastycznością niż w krótkich.

 

 PRZYKŁAD:

Cena dobra X wzrosła z 4 zł do 6 zł. Popyt spadł z 2000 ton do 1600 ton.  Oblicz współczynnik cenowej elastyczności popytu i udowodnij czy podwyżka ceny była korzystna czy nie. 

Procentowa zmiana ceny : 6 zł - 4 zł = 2 zł    ;  2 zł / 4 zł x 100% = 50%
Procentowa zmiana popytu:   400 / 2000 x 100% = 20 % 
Współczynnik elastyczności cenowej popytu :   20% // 50 % = 0,4 

Całkowite wydatki konsumentów równają się całkowitym przychodom przedsiębiorstw, więc 
-sytuacja przed podwyżką :  4 zł x 2000 = 8 000 zł 
-sytuacja po podwyżce : 6 zł x 1600 = 9 600 zł

Zmiana ceny wpłynęła pozytywnie na wielkość przychodów przedsiębiorstw.

Elastyczność cenowa podaży.

Ruch w dół  bądź w górę po krzywej podaży jest graficznym przedstawieniem zależności podaży od ceny. Zależność tą opisuje elastyczność cenowa podaży, której miarą jest współczynnik elastyczności cenowej. 

W sytuacji, gdy:

ECpd = 0 – podaż jest nieelastyczna i nie reaguje na zmianę ceny.  Jest to sytuacja charakterystyczna dla bardzo krótkiego okresu (rys.a)  

ECpd = 1 – podaż jest elastyczna wzorcowo. Względna zmiana ceny jest równa względnej zmianie podaży (rys.b)

0 < ECpd < 1 – względna zmiana podaży jest mniejsza od względnej zmiany ceny. Oznacza to, że podaż jest mało elastyczna. Im wartość ECpd jest bliższa 0 , tym elastyczność cenowa jest bardziej nieelastyczna (rys.c)

ECpd > 1 – względna zmiana podaży jest większa od względnej zmiany ceny. Oznacza to, że podaż jest wysoce elastyczna. Im bardziej wartość ECpd oddala się od 1, tym podaż jest bardziej elastyczna (rys.d)

Gdy wartość ECpd dąży do nieskończoności  to podaż staje się doskonale elastyczna. ( rys.e)

Determinantami elastyczności cenowej podaży są:

1) Kryterium czasu – im dłuższy czas, tym elastyczność cenowa podaży jest większa
2) Wzrost kosztów związanych ze wzrostem produkcji – tzn. im niższe są koszty związane ze zwiększeniem produkcji, tym chętniej przedsiębiorcy będą zwiększali produkcję przy wzroście ceny to znaczy, tym bardziej elastyczna będzie podaż.

Źródło: Podstawy ekonomii, red. nauk. Roman Milewski, Eugeniusz Kwiatkowski, Warszawa : Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005.